صفاریان

صفاریان

 

 صفاریان دودمانی ایرانی بودند که بر بخش هایی از ایران و افغانستان و تاجیکستان و پاکستان کنونی حکومت می کردند پایتخت ایشان شهر زرنگ (زرنج) بود و آنان را از نوادگان ساسانیان می دانستند که پس از حمله اعراب به سیستان مهاجرت کرده بودند ( با این حال این ادعا به اثبات نرسیده است.)

در زمان صفاریان زبان فارسی زبان رسمی شد و تا حدودی از مرگ تدریجی آن جلوگیری شد ، به طوری که یعقوب لیث دستور داد در کاخ او تنها به زبان فارسی دری سخن گفته شود و تکلم به زبان عربی دارای مجازات بود ، همچنین یعقوب لیث از شاعران بسیاری حمایت می کرد.

یعقوب لیث بعد از تشکیل حکومت خود ابتدا به کرمان و شیراز حمله کرد و آن صفحات را تسخیر نمود ، سپس به خراسان رفت و آنجا را فتح کرد و حکومت طاهریان را نابود ساخت . وی سپس به طبرستان رفت ، ولی در جنگ با علویان طبرستان شکست خورد و عقب نشینی کرد .

یعقوب لیث صفاری همیشه آرزو داشت روزی حکومت بنی عباس را سرنگون کند ، به همین جهت با لشکری فراوان خوزستان را تسخیر کرد و به سوی بغداد حرکت نمود ، اما در جنگ با خلیفه شکست خورد و به شدت زخمی شد. در اواخر عمر دوباره با لشکرخود خوزستان را تسخیر کرد و قصد داشت دوباره با خلیفه جنگ کند اما در همین زمان به طور ناگهانی بیمار شد و کمی بعد از دنیا رفت .

بعد از یعقوب ، برادرش عمرولیث فرمانروای سیستان و کرمان شد . عمرو همچون برادرش مردی بسیار شجاع بود با این حال در ابتدای حکومت با خلیفه بیعت کرد اما پس از چندی در زندان خلیفه کشته شد .بعد از درگذشت عمرو تعداد دیگری از خاندان صفاری در نواحی شرقی و جنوبی ایران حکومت کردند. در این دوران با قدرت یابی سامانیان ، قدرت صفاریان رو به افول نهاد و مدتی را تحت نظارت سامانیان حکومت کردند ، با این حال حکومت محلی خاندان صفاری در سیستان تا سال 393 هجری  قمری که محمود غزنوی ، سیستان را به تصرف خود درآورد ، ادامه یافت.

در برخی منابع تاریخی ، صفاریان از جمله یعقوب لیث صفاری را متهم به تشیع کرده اند. از جمله خواجه نظام الملک طوسی در سیاست نامه ، یعقوب را تحت تاثیر فردی به نام  ابوبلال دانسته که یعقوب را به مذهب اسماعیلیه دعوت کرده بود. انتساب یعقوب لیث به تشیع در منابع متاخر نیز مطرح شده است . به نظر برخی پژوهشگران اختلاف یعقوب لیث با خلیفه عباسی و حمله به مقر خلافت در رواج چنین اتهامی بی تاثیر نبوده است.

 

منابع :

-تاریخ ایران کمبریج ، ترجمه حسن انوشه ،انتشارات امیرکبیر

-تاریخ سیستان از آمدن تازیان تا برآمدن دولت صفاریان ، ترجمه حسن انوشه ، انتشارات امیرکبیر

-تاریخ ایران زمین ، دکتر محمد جواد مشکور

-تاریخ تشیع در ایران ، رسول جعفریان